Sabah Gazetesi 2009-2018 Yılları Arasındaki Aşı Haberleri
Elif Meryem Uğur, Elif Reyyan Çadırcıbaşı, Müge Kıraç
Danışman Öğretim Görevlisi: Fatih Artvinli
Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi Tıp Fakültesi
GİRİŞ
Aşılar, bağışıklığı sistemini uyararak hastalığa karşı koruma sağlayan biyolojik ürünlerdir. Toplumda herhangi bir hastalık için riskli kişileri aşılamada iki temel amaç vardır: aşı yapılan kişiyi korumak ve toplumda hastalığın kontrolünü sağlamak. Yüksek oranda aşılama ile grup bağışıklığı oluşturulması, aşının dışsal bir etkisini ortaya çıkararak hastalığın kontrolünü sağlar. Toplumda her zaman çeşitli nedenlere aşılanmayan kişiler vardır: doğuştan bağışıklık sistemi hastalığı olan çocuklar, kanser vb. hastalıkların tedavisi nedeniyle bağışıklık sistemi bozulmuş olanlar, ağır beslenme bozukluğu olan çocuklar, sağlık hizmetlerine ulaşamayanlar ve aşı olmayı reddeden kişiler.
Aşılanamayan kişiler ve aşı olduğu halde bağışıklık gelişmemiş olanlar toplumda hastalığa karşı korunmasız bir kesim oluşturacaktır. Bu durum etkene karşı bağışık olanların oranlarının düşmesine yani risk altında olanların sayıca artışına yol açar. Böyle bir durumda, toplumda ilgili hastalığın sıklığı artacağı gibi salgınlar da ortaya çıkabilir
AMAÇ
Medyanın toplum üzerindeki etkisi yadsınamaz. Bu yüzden aşı konusunu ele alış biçimleri toplumun aşı hakkındaki düşüncelerini şekillendirir ve aynı zamanda toplumun düşüncelerine ayna tutar. Bu araştırmamızda, az önce bahsedilen bilgiler doğrultusunda çok önemli bir konu olan aşılamanın, son 10 yıllık kesitte medyada nasıl işlendiğini konu aldık.
YÖNTEM
Bu retrospektif araştırmada Sabah gazetesinin 2009-2018 yıllarındaki 1050 haberi tematik kataloglama yöntemi ile inceledik. Verilerin toplanması ve gerekli hesapların yapılması için Excel programı kullanıldı.
KISITLAMALAR
Çalışılması planlanan 9 gazete ve toplamda 100 bine yakın haber için 3 aylık bir süre olması
Gazetelerin arşivlerine ulaşmaktaki zorluklar
Gazete arşivlerinin yeterli veri sınırlama özelliğine sahip olmaması
Elde edilen verilerin çeşitliliği nedeniyle analizlerin manuel yapılması
BULGULAR
İncelenen haberlerde en çok bahsi geçen aşıların domuz gribi, grip, kızamık, hepatit B ve kanser aşıları olduğu görülmüştür. 2009 yılında yapılan aşı haberlerinin sayısı diğer yıllardakinin 3-8 katıdır. Bunun nedeninin 2009 yılında görülen domuz gribi salgını olduğu saptanmıştır.
Çocuk aşıları hakkında yapılan haberlerin sayısı 2013-2015 yılları arasında ortalamanın üstünde seyretmiştir. Türkiye’nin Suriye’ye sınırlarını açmasıyla birlikte artan salgın hastalık korkusuyla birlikte çocukların aşılanması sık sık tartışılmıştır. Aynı yıllarda aşı takvimi ile ilgili haberlerde de artış görülmüştür.
Yapılan haberlerin çok büyük bir kısmı aşıların sağlığa etkisi üzerinedir. Ekonomik tartışmalar hukuki tartışmalardan daha fazla gündeme gelmiştir. Domuz gribi ve çocuk felci aşıları hukuki tartışmalara sıklıkla konu olmuştur. Domuz gribi aşısının toplumda oluşturduğu önyargı nedeniyle bu bağlamda tartışmalara konu olduğu düşünülmektedir.
Yapılan haberlerin büyük bir çoğunluğunun güvenilir kaynaklara dayandırıldığı görülmüştür. Bu kaynakların yarısına yakını en az bir hekimin görüşlerini yansıtmaktadır.
Yetişkinlere uygulanan aşılarla ilgili haberlerin güvenilirlik oranı çocuk aşısı haberlerininkinden fazladır. Buna rağmen çocuk aşısı haberlerinde hekim görüşüne dayandırılmış yazıların oranı yetişkinlere uygulanan aşılarla ilgili haberlerden fazladır. Köşe yazılarının güvenilirliği haberlerin geneline göre oldukça yüksektir. Kaynaksız haberlerin çoğu domuz gribi ve grip aşıları hakkındadır. Toplum tarafından bu derece kuşkuyla yaklaşılan aşıların medyada bilinçsizce konuşulması bir halk sağlığı sorunudur. Kaynaksız haber ve halkın güvensizliği arasındaki ilişki ayrıca incelenmelidir. En sık bahsi geçen ve en sık kaynaksız habere konu olan domuz gribi aşısı, aşı uygulamasını reddeden haberlerin en sık görüldüğü alandır.
Tüm haberlere bakıldığında aşı uygulamasını destekleyen haberler reddeden haberlerden 10-12 kat daha fazladır. Kaynaksız haberlere bakıldığında ise bu oran 5 kata kadar düşmektedir. Güvenilirliği düşük bu haberlerin halk sağlığını olumsuz yönde etkilediği ortaya konulmuştur. Aşı uygulamasını destekleyen haberlerin reddeden haberlere oranı çocukluk çağı aşılarında 8-10 kat olarak belirlenmiştir. Hekim görüşü içeren haberler ile aşı uygulamalarını destekleyen haberlerin sayısı arasında doğrusal bir ilişki tespit edilmiştir.
Grip aşısıyla ilgili haberlerin sonbahar aylarında artış gösterdiği ve kış sonunda düşüşe geçtiği görülmüştür.
En sık bahsi geçen çocuk aşıları olan çocuk felci ve kızamık aşılarıyla ilgili haberler ile göç haberleri arasında doğrusal bir ilişki tespit edilmiştir. Bu durum Suriyeli göçmenlerin gelişiyle artan salgın hastalık korkusuyla bağlantılıdır.
Yan etkileri en çok tartışılarak haber konusu olan aşılar grip ve domuz gribi aşılarıdır. Aşı üretimi ile ilgili haberlerin büyük bir kısmı difteri, tetanos ve kanser aşıları ile ilgilidir.
SONUÇ
Yapılan bu çalışma sonucunda aşı konusunun medyada oldukça fazla yer aldığı görülmüştür. Sağlık açısından son derece önemli olan bu konunun haber yapılmasının hem yararı hem de zararı olmuştur. Hekim görüşü alınarak, güvenilir kaynaklar referans gösterilerek yapılmış haberlerle aşıya karşı olan önyargıların yıkılmasına yardımcı olunmuştur. Bunun yanı sıra sorumsuzca hazırlanmış bazı haberler sonucu halk yanlış bilgilendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Sabah gazetesi, haber, aşı, aşı reddi, aşı desteği, kaynaksız, doktor görüşü
Referanslar
Türk Tabipleri Birliği. (2018). Birinci Basamak Sağlık Çalışanları İçin Aşı Rehberi [Brochure]. Ankara: Author.
SABAH - Güncel Haberler - Son Dakika ve Sıcak Haberler. (n.d.).